'Een beetje vermoeid, duizelig en kortademig, dat zijn de symptomen van een ijzertekort. Maar is je lichaam daaraan gewend geraakt, dan voel je die symptomen vaak niet eens meer', aldus Hans Verhoef. 'En dat kan kwalijke gevolgen hebben voor de gezondheid.'

IJzer is nodig voor het vervoer van zuurstof in het bloed naar de organen en voor de opslag van zuurstof in de spieren. Heb je te weinig ijzer in je lichaam, dan kan dat tot bloedarmoede leiden. Naar schatting lijdt 25% van de vrouwen in Nederland aan bloedarmoede.

Volgens Verhoef is het hedendaagse ijzertekort terug te voeren op 2 oorzaken.

Meer plantaardige voeding

Ten eerste onze moderne leefstijl en dan vooral wat we eten. Toen onze voorouders nog jager-verzamelaars waren, aten ze voornamelijk vlees en vruchten. Vlees is een goede bron van ijzer (Fe²⁺) dat goed wordt opgenomen en de vitamine C in fruit bevordert de opname van plantaardig ijzer (Fe³⁺) dat minder goed wordt opgenomen. We eten nu minder vlees en meer graanproducten die fytaat bevatten die de opname van plantaardig ijzer belemmeren.

Meer ijzerverlies met menstruatie

Een vrouw verliest dan in enkele dagen gemiddeld 40 ml bloed. Maar bij sommige vrouwen loopt dat op tot 100 of zelfs 200 ml bloed. 'Dat is alsof je elke maand een bloeddonatie doet', zegt Hans Verhoef. Dat was in de oertijd anders. Omdat vrouwen toen meer kinderen kregen en dus vaker zwanger waren of borstvoeding gaven, menstrueerden ze grofweg 160x in hun leven. De moderne vrouw moet er 400x aan geloven.

IJzertekorten bij vrouwen

Dat veel vrouwen in Europa en ook in Nederland een ijzertekort hebben, weten artsen en onderzoekers wel. Maar om welke aantallen het precies gaat, is onbekend. In Nederland meten we namelijk niet systematisch het gehalte micronutriënten bij de bevolking; een bevolkingsonderzoek zou daar inzicht in bieden. Ook is er weinig aandacht voor menstruatie en hoe zwaar vrouwen menstrueren. Waarom de wetenschap daar zo weinig interesse in toont, is voor Verhoef een raadsel. 'Als mannen dit probleem hadden, was het al lang bestudeerd', zegt hij.

IJzerinname en ijzerstatus

Wel doet het RIVM onderzoek naar de inname van micronutriënten, maar dat zegt volgens Verhoef te weinig over mogelijke tekorten bij mensen. Het lichaam neemt immers lang niet alle microvoedingsstoffen op. Zo wordt de absorptie van plantaardig ijzer geremd door fytaat en gestimuleerd door vitamine C. Daarom pleit de voedingswetenschapper voor regelmatige metingen bij Nederlanders. 'We kunnen op dit gebied leren van ontwikkelingslanden', zegt Verhoef. 'Daar houden ze het gehalte micronutriënten veel beter bij. Met zulke metingen stellen we niet alleen vast hoe groot het probleem in Nederland is, maar ook hoe het verandert over de tijd.'

Zwangerschap

Verder pleit Verhoef voor regelmatige metingen op ijzertekort bij Nederlanders, vooral bij vrouwen, en zeker bij zwangere vrouwen. '65-80% van de vrouwen heeft onvoldoende ijzervoorraden om een zwangerschap zonder supplementen door te komen. Dat kan ondervangen worden door beter te monitoren. Nu wordt er tijdens een zwangerschap in het 1e trimester bloed geprikt, en daarna pas in week 30 weer. In de tussenliggende periode lopen vrouwen een behoorlijk risico om ijzertekort te ontwikkelen.'

Dat kan nadelige gevolgen hebben voor het ongeboren kind- dat kan uiteindelijk een lager geboortegewicht hebben, zelf bloedarmoede hebben of krijgen, minder ijzervoorraden hebben en zelf op eerdere leeftijd bloedarmoede krijgen. Maar ook voor de moeder kan het gevaarlijk zijn.

'We zien dat vrouwen met bloedarmoede tijdens de zwangerschap, meer bloed verliezen tijdens de bevalling. In Nederland zien we zo'n 6% van de vrouwen die een abnormaal zware bloeding hebben na de bevalling, en dat percentage is stijgend. Na de bevalling is het waarschijnlijk lastiger om borstvoeding te geven en is het risico op bloedarmoede groter. Je raakt in een vicieuze cirkel. In extreme gevallen leidt het tot de dood, dat risico is in Nederland beperkt', aldus Verhoef.

Bronnen: WUR / AD

Lees meer over de ijzerstatus van vrouwen in de vruchtbare leeftijd in Nederland, zwangere vrouwen en vrouwen in de overgang, de voedingsadviezen om de ijzerinname en de ijzerabsorptie te verhogen en de situaties waarin ijzersuppletie nodig is:

• e-book Alles over IJzer

• e-book Voeding in de overgang

Gerelateerd nieuws:

• IJzer en vrouwen in de vruchtbare leeftijd
• IJzerbehoefte van zwangeren
• Overgewicht tijdens zwangerschap vergroot risico op tekorten
• Gewijzigd advies over ijzersuppletie bij ijzergebreksanemie in de zwangerschap
• Nederlands eetpatroon wordt meer plantaardig