5.3.7 Hartfalen

Chronisch gebruik van lisdiuretica (furosemide, bumetanide en etacrynezuur) kan leiden tot een thiaminedeficiëntie (Sica D.A. 2007).

Door een toename van de urineproductie wordt de reabsorptie van thiamine door de nier belemmerd en neemt daardoor de thiamine-uitscheiding met de urine toe (Rieck J. 1999, Hendler S.S. 2008). Dit leidt bij een significant aantal patiënten met hartfalen en chronisch gebruik van lisdiuretica tot een thiaminedeficiëntie (Yui Y. 1980, Seligmann H. 1991, Brady J.A. 1995, Leslie D. 1996, Suter P.M. & Vetter W. 2000, Suter P.M., Haller J. 2000, Zenuk C. 2003, Hanninen S.A. 2006, Keith M.E. 2009, Katta N. 2016, Teigen L.M. 2016). Vooral oudere patiënten lopen een extra risico (Suter P.M. & Vetter W. 2000) (zie verder ouderen).

Daarnaast remmen furosemide en digoxine de thiamine-opname in de hartspier (Zangen A. 1998, Katta N. 2016).

Naast het thiamineverlies via de urine, is vaak bij patiënten met hartfalen de thiamine-inname ook beperkt. Dit wordt veroorzaakt door een verminderde eetlust (door een vol gevoel en een snelle verzadiging) en door een andere voedselkeuze vanwege een natriumbeperking (zoals het vermijden van brood en vlees) (Brady J.A. 1995, Sica D.A. 2007).

 

Thiaminedeficiëntie

Bij patiënten met hartfalen komt een thiaminedeficiëntie frequent voor (in 13-33% van de patiënten) (Kwok T. 1992, Pfitzenmeyer P. 1994, Hanninen S.A. 2006, Lee J.H. 2011, Jain A. 2015, Ahmed M. 2015).

Bij stabiele patiënten met hartfalen die thuis wonen, ligt dit percentage lager (< 12%) (Teigen L.M. 2016).

 

Verergering hartfalen

Een thiaminedeficiëntie kan de mate van hartfalen verergeren (Wooley J.A. 2008, McKeag N.A. 2012, Azizi-Namini P. 2012) (zie figuur 18).

Daarnaast kan een thiaminedeficiëntie leiden tot hartfalen met een acute decompensatie (Khan A. 2011).

Figuur 18: Een thiaminedeficiëntie kan de mate van hartfalen verergeren

 

 

Thiaminesuppletie

Thiaminesuppletie (200-300 mg thiamine) leidt vervolgens tot een herstel van de thiaminestatus waarbij ook een verbetering van de hartfunctie bij patiënten met chronisch hartfalen is waargenomen (Shimon I. 1995, Ozawa H. 2001, Mendoza C.E. 2003, Schoenenberger A.W. 2012, DiNicolantonio J.J. 2013, Jain A. 2015).

Op dit moment zijn er nog geen grote gerandomiseerde studies gedaan. Toch wordt thiaminesuppletie wel voor de dagelijkse klinische praktijk geadviseerd als de voedselinname en voedingstoestand matig zijn (Wilcox C.S. 1999, Hughes C. 1999, Wooley J.A. 2008, Lee J.H. 2011, Azizi-Namini P. 2012).

 

Conclusies

Een goed voedingsadvies met voldoende thiamine is van belang voor de patiënt met hartfalen.

Gezien het grote risico op een thiaminedeficiëntie bij hartfalen is het belangrijk om de thiaminestatus te bepalen en te monitoren.

Daarnaast is meer onderzoek nodig of standaard thiaminesuppletie effectief is voor alle patiënten met hartfalen of voor bepaalde subgroepen.

 

Bronnen

Ahmed M., Azizi-Namini P., Yan A.T. et al. (2015). Thiamin deficiency and heart failure: the current knowledge and gaps in literature. Heart Fail. Rev. 20: 1-11. Azizi-Namini P., Ahmed M., Yan A.T. et al. (2012). The role of B vitamins in the management of heart failure. Nutr. Clin. Pract. 27: 363-374. Brady J.A., Rock C.L. & Horneffer M.R. (1995). Thiamin status, diuretic medications, and the management of congestive heart failure. J. Am. Diet. Assoc. 95: 541-544. DiNicolantonio J.J., Niazi A.K., Lavie C.J. et al. (2013). Thiamine supplementation for the treatment of heart failure: a review of the literature. Congest. Heart Fail. 19: 214-222. Hanninen S.A., Darling P.B., Sole M.J. et al. (2006). The prevalence of thiamin deficiency in hospitalized patients with congestive heart failure. J. Am. Coll. Cardiol. 47: 354-361. Hendler S.S. & Rorvik D.M. (2008). PDR for Nutritional Supplements. (2nd ed.). Thomson Reuters, Montvale (USA). Hughes C. & Kostka P. (1999). Chronic congestive heart failure. In: Modern Nutrition in Health and Disease (9th ed.). Shils E., Olson J.A., Shike M. et al (ed.). Lippincott Williams & Wilkins, Philadelphia (USA). 1229-1234. Jain A., Mehta R., Al-Ani M. et al. (2015). Determining the role of thiamine deficiency in systolic heart failure: a meta-analysis and systematic review. J. Card. Fail. 21: 1000-1007. Katta N., Balla S. & Alpert M.A. (2016). Does long-term furosemide therapy cause thiamine deficiency in patients with heart failure? A focused review. Am. J. Med. 129: e7-753.e11. Keith M.E., Walsh N.A., Darling P.B. et al. (2009). B-vitamin deficiency in hospitalized patients with heart failure. J. Am. Diet. Assoc. 109: 1406-1410. Khan A. & Garg P. (2011). Acute decompensated heart failure secondary to thiamine deficiency: often a missed diagnosis. Clin Med. (Lond.) 11: 203-204. Kwok T., Falconer-Smith J.F., Potter J.F. et al. (1992). Thiamine status of elderly patients with cardiac failure. Age Ageing 21: 67-71. Lee J.H., Jarreau T., Prasad A. et al. (2011). Nutritional assessment in heart failure patients. Congest. Heart Fail. 17: 199-203. Leslie D. & Gheorghiade M. (1996). Is there a role for thiamine supplementation in the management of heart failure?. Am. Heart J. 131: 1248-1250. McKeag N.A., McKinley M.C., Woodside J.V. et al. (2012). The role of micronutrients in heart failure. J. Acad. Nutr. Diet. 112: 870-886. Mendoza C.E., Rodriguez F. & Rosenberg D.G. (2003). Reversal of refractory congestive heart failure after thiamine supplementation: report of a case and review of literature. J. Cardiovasc. Pharmacol. Ther. 8: 313-316. Ozawa H., Homma Y., Arisawa H. et al. (2001). Severe metabolic acidosis and heart failure due to thiamine deficiency. Nutrition 17: 351-352. Pfitzenmeyer P., Guilland J.C., d'Athis P. et al. (1994). Thiamine status of elderly patients with cardiac failure including the effects of supplementation. Int. J. Vitam. Nutr Res. 64: 113-118. Rieck J., Halkin H., Almog S. et al. (1999). Urinary loss of thiamine is increased by low doses of furosemide in healthy volunteers. J. Lab. Clin. Med. 134: 238-243. Schoenenberger A.W., Schoenenberger-Berzins R., der Maur C.A. et al. (2012). Thiamine supplementation in symptomatic chronic heart failure: a randomized, double-blind, placebo-controlled, cross-over pilot study. Clin. Res. Cardiol. 101: 159-164. Seligmann H., Halkin H., Raufleisch S. et al. (1991). Thiamine deficiency in patients with congestive heart failure receiving long-term furosemide therapy: a pilot study. Am. J. Med. 91: 151-155. Shimon I., Almog S., Vered Z. et al. (1995). Improved left ventricular function after thiamine supplementation in patients with congestive heart failure receiving long-term furosemide therapy. Am. J. Med. 98: 485-490. Sica D.A. (2007). Loop diuretic therapy, thiamine balance, and heart failure. Congest. Heart Fail. 13: 244-247. Suter P.M. & Vetter W. (2000). Diuretics and vitamin B1: are diuretics a risk factor for thiamin malnutrition?. Nutr. Rev. 58: 319-323. Suter P.M., Haller J., Hany A. et al. (2000). Diuretic use: a risk for subclinical thiamine deficiency in elderly patients. J. Nutr. Health Aging 4: 69-71. Teigen L.M., Twernbold D.D. & Miller W.L. (2016). Prevalence of thiamine deficiency in a stable heart failure outpatient cohort on standard loop diuretic therapy. Clin. Nutr.: [Epub ahead of print]. Wilcox C.S. (1999). Do diuretics cause thiamine deficiency?. J. Lab. Clin. Med. 134: 192-193. Wooley J.A. (2008). Characteristics of thiamin and its relevance to the management of heart failure. Nutr. Clin. Pract. 23: 487-493. Yui Y., Itokawa Y. & Kawai C. (1980). Furosemide-induced thiamine deficiency. Cardiovasc. Res. 14: 537-540. Zangen A., Botzer D., Zangen R. et al. (1998). Furosemide and digoxin inhibit thiamine uptake in cardiac cells. Eur. J. Pharmacol. 361: 151-155. Zenuk C., Healey J., Donnelly J. et al. (2003). Thiamine deficiency in congestive heart failure patients receiving long term furosemide therapy. Can. J. Clin. Pharmacol. 10: 184-188.